معیارهای عینی کنترل منصفانه بودن شروط در قراردادهای مصرف و ضمانت اجرای آنها (مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه و ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین،

چکیده

در نظام حقوقی فرانسه، برای کنترل منصفانه بودن شروط و نظارت قضایی بر قراردادهای مصرف، دو دستۀ کلی از معیارها برای کنترل آنها تعیین و معرفی شده است؛ نخست، معیارهایی در قانون تجارت که بر همۀ «قراردادهای تجاری» حکومت می‌کنند، بخشی از یک قانون گسترده‌تر در مورد حقوق رقابت ناعادلانه را شکل می‌دهند و از حیث تاریخی ریشه در مسئلۀ مقابله با سوء‌استفادۀ تهیه‌کنندگان کالا از خرده‌فروشان دارند. دوم، معیارهایی در قانون مدنی که ظاهراً تحت تأثیر معیارهای کنترل شروط قراردادهای مصرف در حقوق اروپا مورد توجه قرار گرفته، بر شروط قراردادهای الحاقی حکومت می‌کنند؛ یعنی مواردی که در آنها «ارادۀ» یکی از طرفین قرارداد لحاظ نشده است. در حقوق ایران معیاری عینی برای تشخیص ناعادلانه بودن شروط معرفی نشده و درنتیجه کنترل آنها را با مشکل مواجه ساخته است. قانون تجارت الکترونیک و قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی نیز در این مورد راهگشا نیستند. در این شرایط ضرورت توجه به این امر مهم کاملاً احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. الف) منابع فارسی

    - کتاب‌ها

    1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، تعهدات، (تهران: نشر گنج دانش، چ 1، (۱۳۷۲).
    2. شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، ج 1، (تهران: نشر حقوقدان، چ 1، (۱۳۷۷).

    - مقاله‌ها

    1. امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین و کرمی، سکینه، «نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در ایران«، تحقیقات حقوقی، ش ۵۱ (۱۳۹۱).
    2. تقی‌زاده، ابراهیم و احمدی، افشین، «جایگاه شروط غیرمنصفانه در حقوق ایران با نگاهی به مادۀ ۴۶ قانون تجارت الکترونیکی»، پژوهش حقوق خصوصی، ش 10 (۱۳۹۴).
    3. عادل، مرتضی و شمس‌الهی، محسن، «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای مصرف‌کننده«، پژوهش حقوق خصوصی، ش ۵۱ (۱۳۹۷).
    4. علاءالدینی، امیرعباس و شیری، مهرزاد، «قواعد حقوق رقابت در ایران و تحولات آن در پرتو سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی»، قضاوت، ش ۸۷ (۱۳۹۵).
    5. کاتوزیان، ناصر، «محدودیتهای آزادی قراردادی بر مبنای حمایت از مصرف کننده«، مطالعات حقوق خصوصی، ش ۸ (۱۳۸۷).
    6. کرمی، سکینه، «نظم عمومی؛ ابزاری برای کنترل قضایی شروط ناعادلانه»، حقوقی دادگستری، ش ۱۱ (۱۳۹۴).
    7. گروسی، علی‌اکبر و پیرهادی، محمدرضا، «تضمینات شروط غیرمنصفانه در قراردادهای الحاقی؛ با مطالعه در نظام حقوقی ایران و انگلستان»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش ۴ (۱۳۹۸).
    8. نبی‌زاده کبریا، قاسم، «مداخلۀ دولت در شروط غیرمنصفانه با تکیه بر تحلیل اقتصادی قراردادها»، دانش حقوق اقتصادی، ش ۱۸ (۱۳۹۹).

    ب) منابع فرانسوی

    - Books

    1. Bénabent, Alain, Droit Civil, Les Contrats Spéciaux Civils et Commerciaux (7th En., Montchrestien, 2001).
    2. Bihl, Luc, Le Droit Penal De La Consommation (Nathan 1989).
    3. Calais-Auloy, Jean & Temple, Henri, Droit De La Consommation (8th edn, Dalloz 2010).
    4. Collins, Hugh, Regulating Contracts, (Oxford: oxford University Press, 1999, Vol. 27, No. 2).
    5. De Lammerville, Diego, Réforme Du Droit Des Contrats Et Pratique Des Affaires (Dalloz 2015).
    6. Delesalle, Dimitri & Genty, Nicholas, Vers Un Controle Des Clauses Abusives Dans Les Contrats Entre Professionnels’ Petites Affiches (Dalloz 2011).
    7. Delesalle, Dimitri & Genty, Nicholas, Vers Un Controle Des Clauses Abusives Dans Les Contrats Entre Professionnels, Petites Affiches (Presses Universitaires De France 2011).
    8. Deshayes ; Olivier & Thomas and Genicon Yves & Laithier, Marie, Réforme Du Droit Des Contrats, Du Régime Générale Et De La Preuve Des Obligations (2nd edn, LexisNexis 2018).
    9. Malaurie-Vignal, Marie, Contrats Concurrence Consommation (2016).
    10. Mazeaud, Denis, "Loyaute´, Solidarite´, Fraternite´: La Nouvelle Devise Contractuelle?", L’avenir Du Droit, Mélanges En Hommage à François Terré (Dalloz ; 1999).
    11. PICOD, Y. & DAVO, H. Droit De La Consommation. (Paris: Armand Colin, 2005).
    12. Ranouil, Réonique, L’autonomie De La Volonté: Naissance et Evolution D’un Concept, Volume 12 De Serie Sciences Historiques, (Presses Universitaires De France, 1980).

     

    1. Raymond (G.), Droit De La Consommation, (Editions Du Juris Classeur, 2008).
    2. Ripert, Georges & René Roublot, Traite´De Droit Commercial, (Tome 1, vol, 18th Ed, by Louis Vogel, LDGJ, 2001).
    3. Terré, François; Simler, Philippe; Lequette, Yves, Droit Civil: Les Obligations, (11th Ed., Dalloz, 2013).
    4. Whish, Richard & David Bailey, Competition Law, (9th Ed., 2018).

    - Articles

    1. Chénedé, François, "Raymond Saleilles, Le Contrat D’adhésion", Revue Des Contrats 24, Part 1, (2012).
    2. Chantepie, Gael, “Le Déséquilibre Significatif Au Miroir De La Cour De Cassation” AJ Contrats D’affaires– Concurrence–Distribution, (2015).
    3. Lafaurie, Karl, “Clauses Abusives: L’articulation Du Dispositifs Du Code Civil Avec Les Textes Spéciaux”JCP Entreprises Et Affaires, no 145, no 2, (2017).
    4. Xavier Lagarde. "Questions Autour De L'article 1171 Du Code Civil". Recueil Dalloz, Dalloz, (2016).